احتمال «پاک‌سازی‌های قومی» در سودان

به گزارش دولت بهار به نقل از خبرگزاری الجزیره؛ نجات‌یافتگان و بازماندگان جنگ داخلی سودان و شماری از کارشناسان حاضر در این کشور به صراحت می‌گویند که آدم‌ربایی و به دنبال آن اعدام فرماندار یکی از مناطق سودان موجب ایجاد و افزایش نگرانی‌هایی در میان مردم محلی شده- که باور دارند که نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع موسوم به RSF در حال کمک به کمپین پاک‌سازی قومیتی در سودان هستند.

ساعاتی بعد از این که خمیس آباکار فرماندار دارفور غربی در روز چهاردهم ژوئن در گفتگو با یکی از شبکه‌های خبری سعودی به دلیل نسل‌کشی از نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع و جنگجویان عرب متحدش انتقاد کرد، رسانه‌ها از کشته شدن این مقام محلی خبر دادند و گفته شد جسد او در الجنینه پایتخت دارفور غربی پیدا شده است.

او در گفتگو با تلویزیون الحدث با اشاره به این که «داریم می‌بینیم که غیرنظامیان پرشماری همه‌روزه به طور تصادفی در حال کشته شدن هستند»؛ به وضوح گفته بود که «ما ندیده‌ایم که ارتش پایگاه خود را برای دفاع از مردم ترک کند»؛ و در ادامه از جامعه بین‌الملل خواسته بود در روند جاری در سودان دخالت کرده و از مردم الجنینه محافظت کنند.

نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع هر گونه مسئولیتی را در زمینه کشته شدن این مقام محلی رد کرده و قتل را به گردن گروه‌های قانون‌شکنی انداخت که خود را مشغول «درگیری‌های قبیله‌ای» کرده‌اند.

دیده‌بان مناقشه سودان به عنوان یک ناظر مستقل، اما می‌گوید که نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع مسئول این قتل غیرقانونی هستند. گفتنی است که دیده‌بان مناقشه سودان توسط ایالات متحده آمریکا تامین مالی می‌شود.

آبکاری هم‌چنین به شبکه الحدث گفته بود که «تمام شهر زیر نظر و تحت کنترل نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع است و شبه‌نظامیان عرب نیز با آن‌ها همکاری می‌کنند. امروز سراسر شهر الجنینه ویران شده است و هیچ حمایتی از ما، چه از سوی دولت مرکزی و چه از سوی دولت منطقه‌ای صورت نمی‌گیرد».

اباکر از قبیله غیر عرب ماسالیت بود. به گفته شاهدان عینی و گروه‌های حقوق بشری، شبه‌نظامیان عرب و نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع- که خودشان نیز عمدتاً از نیروهای عرب تشکیل شده‌اند- اردوگاه‌های آوارگان ماسالیت را هدف قرار داده‌اند؛ افرادی را که قصد فرار به کشور همسایه یا همان چاد را داشتند، به قتل رسانده‌اند؛ زنان را ربوده و مورد تجاوز جنسی قرار داده‌اند؛ و شخصیت‌های متنفذ جامعه از قبیل رهبران قبایل، وکلا و ناظران حقوق بشر را نیز اعدام کرده‌اند.

شاهدان از اجسادی صحبت می‌کنند که برای روزهای متمادی در خیابان‌ها افتاده‌اند. طبق گزارش‌های منتشر شده تاکنون دست‌کم 1100 نفر جان باخته‌اند.

چندین و چند ماه درگیری و تنش میان عبدالفتاح البرهان فرمانده ارتش سودان با محمد حمدان «همدی» داگالو فرمانده نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع در نهایت در پانزدهم آوریل منجر به جنگ شد. ده روز بعد این نبرد مسلحانه به دارفور غربی نیز کشیده شد.

با این حال، ارتش به سرعت عقب‌نشینی کرد و این اتفاق منجر به خلاء قدرتی شد که به سرعت توسط جنگجویان شبه‌نظامی پشتیبانی سریع و شبه‌نظامیان عرب مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

سازمان مدنی محلی ریشه‌ها که در دارفور غربی در زمینه حقوق بشر و نظارت بر نقض حقوق بشر فعالیت دارد، می‌گوید که «ما ضمن اعلام و ابراز نگرانی عمیق خود نسبت به جنایات و تخلفات شبه‌نظامیان علیه مردم غیرنظامی؛ خواستار حمایت بین‌المللی از ایالت دارفور غربی هستیم».

سکوت ارتش

به گزارش آژانس پناهندگان سازمان ملل متحد به رغم تمام خطرات موجود در مسیر سفر، تاکنون بیش از 115000 پناهجو از دارفور غربی به چاد گریخته‌اند.

ناظران حقوق بشر در الجنینه به الجزیره می‌گویند که شبه‌نظامیان عرب و جنگجویان شبه‌نظامی پشتیبانی سریع ضمن محافظت از تمام نقاط خروجی شهر، به صورت مداوم خواهان رشوه از خانواده‌هایی هستند که قصد فرار از دارفور غربی را دارند.

احمد هاجر روز جمعه گفت که بعد از پرداخت مبلغی معادل 500 دلار به شبه‌نظامیان توانسته در روز 28 ماه می همراه با همسر و پنج فرزندش به چاد فرار کند. او ارتش سودان را به خاطر ناتوانی در مداخله برای دفاع از قبیله ماسالیت مقصر دانست و سرزنش کرد.

او در این زمینه به الجزیره می‌گوید: «شبه‌نظامیان عرب با نیروهای پشتیبانی سریع همکاری می‌کنند و ارتش هم در قبال این موضوع سکوت می‌کند».

نبیل عبدالله سخنگوی ارتش اما به سؤالات ایجاد شده در این مورد- که چرا نیروهای ارتش سودان برای محافظت از غیرنظامیان الجنینه در درگیری‌ها مداخله نمی‌کنند، پاسخی نداد.

تهدید به قتل‌های هدفمند باعث شده شخصیت‌های بانفوذی مانند سلطان سعات رئیس قبیله ماسالیت تصمیم به فرار به همراه عزیزانشان بگیرند. به گفته ناهید حمید همسر سلطان سعات که یکی از وکلای حقوق بشر نیز به شمار می‌آید؛ آن‌ها اندکی پس از یورش جنگجویان شبه‌نظامی عرب به خانه برادر سلطان و کشتن او دارفور غربی را ترک کردند.

او در این زمینه به خبرنگار الجزیره می‌گوید: «سلطان بعد از کشته شدن برادر بزرگ‌ترش در خانه، مجبور شد به همراه تمام خانواده‌اش فرار کند. افراد خانواده‌اش هم یعنی فرزندان، برادران، خواهرانش و همه».

حمید می‌گوید که وقتی جنگ داخلی شروع شد، او در خارطوم بود. او که در حال حاضر در مصر به سر می‌برد، می‌گوید که قتل برادر شوهرش نتیجه بی‌قانونی در منطقه است.

او اضافه می‌کند که «هیچ امنیتی در سودان وجود ندارد».

بی‌تفاوتی جهانی؟

جمعه گذشته چندین و چند گروه مدنی محلی و بین‌المللی با انتشار نامه‌ای سرگشاده از نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز کشورهای بانفوذی چون ایالات متحده آمریکا درخواست کردند آشکارا نقش نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع را در ارتکاب جنایات اخیر در دارفور غربی محکوم کنند.

این نامه دو روز بعد از اظهارنظر فولکر پرتس نماینده سودان در سازمان ملل متحد منتشر شد- که موجب برانگیختن خشم عمومی شده بود. او می‌گوید که «به نظر می‌رسد» حملات هدفمند علیه اقلیت‌های قومیتی غیرنظامی در دارفور غربی توسط شبه‌نظامیان عرب و برخی مردانی که لباس نیروهای پشتیبانی سریع را پوشیده بودند، انجام شده است.

شبه‌نظامیان پشتیبانی سریع و لابی‌گران این نیروها از زبان و ادبیاتی مشابه برای انکار دخالت خود در تحصن 3 ژوئن 2019 استفاده کرده‌اند- که در جریان آن تحصن 120 معترض دموکراسی‌خواه کشته شدند.

به رغم وجود شهادت ده‌ها شاهد و صدها ویدئو که جنگجویان نیروهای شبه‌نظامی پشتیبانی سریع را در زمان این حمله نشان می‌دهند، این گروه ادعا کرده که افرادی لباس‌های شبه‌نظامیان پشتیبانی سریع را به تن کرده‌ و در این یورش خونین شرکت کرده‌اند.

فلورانس مارشال سخنگوی نمایندگی سازمان ملل در سودان در پاسخ به این پرسش خبرگزاری الجزیره که چرا پرتس از عباراتی قطعی برای اشاره به جنایات شبه‌نظامیان استفاده نکرده است، می‌گوید: «ما در چنین مواردی فوق‌العاده محتاط هستیم و اگر قادر به راستی‌آزمایی نباشیم، نمی‌توانیم به طور قطعی نام قاتل را بر زبان بیاورد.

با این حال وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه خود صریح‌تر عمل کرده و گفته که واشنگتن به شدت نقض و سو استفاده مداوم از حقوق بشر و خشونت‌های وحشتناک به‌ویژه در زمینه گزارش‌های مربوط به خشونت‌های جنسی گسترده و قتل‌های قومیتی توسط نیروهای پشتیبانی سریع و شبه‌نظامیان متحد این گروه را در دارفور غربی محکوم می‌کند.

به دنبال عدالت

به گفته اما دی‌ناپولی کارشناس حقوق بین‌الملل- که بر سودان تمرکز دارد- ضروری است با نظارت دقیق و گردآوری شواهد، به بازماندگان جنایات دارفور غربی فرصت پیگیری عدالت داده شود.

دی‌ناپولی می‌گوید که دادگاه کیفری بین‌المللی می‌تواند مسیری برای محاکمه مجرمان باز کند، زیرا این دادگاه به لطف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد در مارس 2005 صلاحیت رسیدگی به جنایات دارفور را دارد.

بر اساس آن قطعنامه، دیوان کیفری بین‌المللی در سال ۲۰۰۹ توانست عمر البشیر رهبر سابق سودان و دیگر اعضای رژیم او را به جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت متهم کند. البشیر بعدتر به نسل‌کشی هم متهم شد.

با توجه به این‌که دارفور اکنون درگیر جنگ داخلی دیگری است، دیوان کیفری بین‌المللی- دست‌کم روی کاغذ- می‌تواند پرونده‌های جدیدی را در این زمینه باز کند.

دی‌ناپولی به الجزیره می‌گوید: «روشن است که یک پرونده برای محاکمه مرتکبین جنایات علیه بشریت در دارفور غربی وجود دارد و می‌توانم به جرات بگویم که چنین موردی در مورد جنایات جنگی نیز می‌تواند اتفاق بیفتد».

فعالان سیاسی و اجتماعی و حقوق بشری در سودان قبل از این صحبت‌ها از دادگاه بین‌المللی کیفری درخواست کرده‌اند بررسی پرونده قتل آباکار را در دستور کار قرار دهد.